DEVAM: 7- (TARLA
MAHSÜLÜNÜN) ÜÇTE BİR VE DÖRTTE BİR (GİBİ BELİRLİ HİSSESİ) İLE MÜZAREA
(MUAMELESİNİN HÜKMÜNÜN BEYANI) BABI
حدّثنا
إِبْرَاهِيمُ
بْنُ سَعِيدٍ
الجَوْهَرِيُّ.
ثنا أَبُو
تَوْبَةَ
الرَّبِيعُ
بْنُ نَافِعٍ.
ثنا
مُعَاوِيَةُ
ابْنُ
سَلاَّمٍ،
عَنْ يَحْيَى
بْنِ أَبِي
كَثِيرٍ،
عَنْ أَبِي
سَلَمَةَ،
عَنْ أَبِي
هُرَيْرَةَ؛
قَالَ: قَالَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم: ((مَنْ
كَانَتْ لَهُ
أَرْضٌ
فَلْيَزْرَعْها،
أَو
لِيَمْنَحْهَا
أَخَاهُ. فَإنْ
أَبَى،
فَلْيُمْسِكْ
أَرْضَهُ)).
Ebu Hureyre
(r.a.)'âen rivayet edildiğine göre Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu, demiştir: «Kimin arazisi varsa bunu eksin veya (din) kardeşine
(karşılıksız) ektirsin. Eğer (kardeşine karşılıksız ektirmekten) imtina ederse
arazisini (elinde) tutsun (kiraya vermesin.)»
AÇIKLAMA: İbn-i Ömer (r.a.)'ın hadisini Müslim, Ebu Davud ve Nesai de rivayet
etmışlerdir. Müslim'in Nafi aracılığıyla İbn-i Ömer'den olan bir rivayetinde
Nafi şöyle demiştir: "İbn-i Ömer (r.a.), Peygamber (s.a.v.)'İn devrinde ve
Ebu Bekir. Ömer ve Osman'ın emirlıkleri döneminde ve Muaviye'nin halifeliğinin
ilk zamanlarında arazilerini kiraya veriyordu. Nihayet Muaviye'nin hilafetinin
son zamanlarında İbn-i Ömer, Rafi bin Hadic'in bu muamele hakkında Peygamber
(s.a.v.)'in yasaklamasının bulunduğunu söylediğini işitince İbn-i Ömer, Rafi'in
yanına girdi. Ben de İbn-i Ömer ile beraberdim. İbn-i Ömer bu meseleyi Rafi'a
sordu. Rafi de: Resulullah (s.a.v.) tarlaları kiraya vermeyi menediyordu, dedi.
İbn-i Ömer de bundan sonra bu işi terketti ve kendisine sorulduğu zaman: Rafi.
Peygamber (s.a.v.)'in bunu yasakladığını söyledi, derdi."
Hülasa
görüldüğü gibi İbn-i Ömer (r.a.) bu görüşte olmadığı ve uzun süre uygulaması
böyle olmadığı halde Rafi'in bu hadisinden sonra ihtiyatlı davranarak bu işi
bırakmıştır.
Cabir (r.a.)'ın
hadisini Buhari, Müslim ve Nesai de rivayet etmişlerdir. Ebu Hureyre (r.a.)'ın
hadisi ise Buhari ve Müslim tarafından da rivayet olunmuştur. Bu iki hadiste,
kişinin kendi arazisini ekmesi veya din kardeşine karşılıksız ve menfaatsız
ektirmesi emrediliyor. Bu yapılmadığı takdirde arazi sahibinin arazisini elinde
tutması yani kiraya vermemesi emrediliyor.
''Arazi
sahibinin bunu elinde tutması" hükmü ile ilgili olarak el-Fetih yazarı
şöyle der: Bir araziyi boş bırakmak onun menfaatini zayi etmek demektir. Bu ise
malı zayi etmek sayılır. Halbuki bir malın zayi edilmesi sabit ve sahih
hadislerle yasaklanmıştır. Bu itibarla yukarıdaki hüküm müşkil görülüyor. Bu
müşkile şöyle cevab verilmiştir: Bir malı zayi etmenin yasaklığı o malın
aynısını veya telafisi mümkün olmayan menfaatını elden atmaktır.
Burdaki hüküm
ise ona ters düşmez. Çünkü bir arazi ekilmediği zaman yararsız kalmış olmaz.
Ondan ot, yakacak gibi şeyler elde edilebilir, hayvanların merası olabilir ve
benzeri işlerde kullanılması mümkündür. Faraza hiç bir yararı olmasa bile
toprağı dinlendirilmiş, islah edilmiş ve güçlendirilmiş olur. İcabında bir yıl
sonra işletilince iki yıllık verim alınabilir. Bu cevab, hadisteki yasaklamanın
her nevi kirayı kapsaması haline aittir. Şayet hadisteki yasaklama o gün için
uygulanan kira usülüne ait ise arazinin muattal ve boş bırakılması emri söz
konusu değildir. O zamanki usül: Arazi, alınacak mahsülün üçte biri, dörtte
biri gibi bir mikdar karşılığında kiraya verilmesi şeklinde idi. Hadis bu şekli
yasaklıyor ise arazi başka usulle kiraya verilebilir. Mesela. altın ve gümüş
karşılığı kiraya verilebilir.
Bu babta
rivayet edilen hadislerin zahirine göre araziyi, mahsülünden alınacak belirli
bir mikdarına, mesela yarısına, üçte birisine, beşte birisine karşılık kiraya
vermek caiz değildir. Fakat altın veya gümüş karşılığında kiraya verhıek
meşrüdur. Bu babtan sonra gelen bablarda araziyi, mahsülünün belirli bir
mikdarına karşılık kiraya vermenin caizligine, yasak olan Müzaraa'nın hangi
nevi Müzaraa olduğuna ve altın gümüş karşılığında araziyi kiraya vermenin
caizliğine ait hadisler gelecektir. Hepsinin kısa izahı bitince alimlerin
görüşlerini beyan etmeye çalışacağım
Not: Geniş bilgi, 7, 8, 9, 10, 11 ve 12.
bablardaki hadislerin toplu açıklaması ve Alim görüşleri 2465 nolu Hadis’in
AÇIKLAMA’sında...